باغ وحش وکیل آباد مشهد

این باغ وحش در کنار باغ وکیل آباد مشهد واقع شده است و تنها باغ وحش مشهد می باشد . این باغ وحش در زمینی به مساحت چهر هکتار و در سال 1339 تاسیس شده است که بزرگترین باغ وحش ایران نیز به شمار می رود و انواع گوناگونی از حیوانات را در خود جا داده است .

در این باغ وحش علاوه بر حیوانات مختلف مانند ببر بنگال ، ببر اندونزی ، اوریکس سفید ، قوچ و میش آئوراد ، تمساح ، لاما ، پلنگ آفریقا ، سیاه گوش و . گونه های در حال انقراض و گونه های کمیاب مانند تایگون ها نیز وجود دارد . این مجموعه شامل ۱۲۵ گونه جانوری ، ۴۹ گونه از پرندگان ، ۶۱ گونه از داران و جوندگان ، ۵ گونه از خزندگان و ۱۰ گونه از آبزیان می باشد که جمعاً تعداد آنها به ۸۱۲ عدد می‌رسد و همچنین تکثیر گونه‌های درحال انقراض نیز یکی دیگر از فعالیت‌های مهم در این باغ وحش به شمار می‌شود .

با استناد به مطالعات منتشر شده از کشورهایی که در محدوده پراکنش پلنگ ایرانی هستند، عمده جمعیت پلنگ ایرانی در خاور میانه در ایران واقع شده است که با توجه به وسعت کشور و واقع شدن سطح وسیعی از زیستگاه های مناسب برای حضور این گونه در ایران، امری بدیهی به نظر می رسد. تخمین جمعیتی ارزشمندی توسط آقای دکتر کیابی و همکاران ایشان در سال 2002 منتشر شد که دلالت بر حضور 550 الی 850 پلنگ در کشور داشت. از این اولین و تنها مطالعه تخمین جمعیتی گونه در سطح کشور بیش از 10 سال می گذرد و متاسفانه در این مدت زیستگاه های زیادی تخریب و تقطیع شده اند، مطلوبیت شمار زیادی از زیستگاه ها برای حضور این گونه و طعمه هایش به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و تعداد قابل توجهی پلنگ در سالهای گذشته شکار شده و یا به دلایل متعددی از بین رفته اند.

آنچه که از رصد کردن پراکنش نقاط حضور پلنگ در کشور در دو دوره مطالعاتی طی 11 سال گذشته عایدمان شد آن بود که میزان نقاط حضور گونه در برخی مناطق در دوره دوم به میزان قابل توجهی نسبت به رکوردهای دوره اول مطالعاتی کم است. متعاقبا این موضوع ما را بر آن داشت که مطالعه ای برای بررسی زیستگاه های پتانسیل پلنگ در کشور طراحی کنیم. این مطالعات نیز نشان داد که زیستگاه های پتانسیل برای این گونه در برخی مناطق کشور و عمدتا در منطقه شمال غرب ایران بسیار پراکنده و جدا از هم هستند، بعضا سطح این زیستگاه ها بسیار کم بوده و با عوامل انسانی مانند زمینهای کشاورزی، مناطق مسی و شبکه جاده ها محاصره شده اند. در این شرایط با کاهش میزان طعمه خصوصا در مناطق آزاد هم مواجهیم. همچنین در برآوردی از حداقل میزان مرگ و میر گونه طی سال‌های 2011-2007، 71 مورد مرگ و میر پلنگ ثبت شد که 70% آن به دلیل شکار و استفاده از طعمه مسموم بود و % به دلیل تصادفات جاده ای و این تنها میزانی از مرگ و میر بود که موفق به رکورد آنها شدیم.

از سوی دیگر با علاقمندی و توجه عده بیشتری از سراسر کشور به این گونه، مطالعات ارزشمندی طی سالهای اخیر انجام شد که مقالات مربوط به موارد منتشر شده در کتابخانه پلنگ ایرانی در سایت موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی موجود است. طی مطالعاتی هدفمند که تعداد قابل توجهی از آنها پایان نامه های دانشجویی هستند، اطلاعات ارزشمندی از مناطقی چون گلستان، تندوره، سالوک، ساریگل، توران، بمو، کلاه قاضی و دو استان مرزی خراسان شمالی و آذربایجان شرقی به دست آمده است. همچنین بیش از 300 نفر از اقصا نقاط کشور شامل کارشناسان و اساتید حوزه محیط زیست، افراد محلی علاقمند، رابطین گربه سانان کلیه استانها، مقامات اداری ادارات کل، محیط بانان، دانشجویان، کوهنوردان و طبیعت گردان در پورتال تخصصی پلنگ ایرانی عضو شده اند و به این ترتیب ظرفیت عظیمی از نیروهای انسانی آماده و علاقمند به همکاری در راستای مشارکت در فعالیتهای تحقیقاتی و حفاظتی در خصوص این گونه در کشور ایجاد شده است. طی مرحله بعدی طرح شبکه سازی متخصصین و افراد مطلع محلی (SGP Project No.: IRA/SGP/OP5/Y2/STAR/BD/12/02(168))» به برنامه ریزی، آموزش و اقدام در جهت تخصصی شدن اعضا این پورتال تخصصی در قالب گروه‌های کاری پرداخته خواهد شد. گفتنی است مرحله اول این طرح با حمایت مالی دفتر برنامه کمکهای کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی توسط موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی و همکاری دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست انجام شد.

همچنین مطالعات نیازسنجی برای شناسایی ضرورت‌های برنامه های اجتماع محور، نیازهای تجهیزاتی و مهارتی ادارات کل برای انجام فعالیتهای تخصصی در برنامه هایی که مستقیما با گونه در ارتباط هستند (مانند بیماری‌ها) و فوریت‌های حفاظتی زیستگاهی با در نظر گرفتن پراکنش زیستگاه های پتانسیل پلنگ در مقیاسی کشوری مشخص شده اند. طی سال گذشته برخی از این زیستگاه ها برای جلوگیری از عوامل تخریبی و همچنین افزایش درجه حفاظتی آنها به مراجع مربوطه معرفی شده اند و اقدامات مقتضی در مرحله رسیدگی و یا اجرا هستند.

پلنگ ایرانی زیرگونه ای با پراکنش وسیع در ایران است و تقریبا کلیه استان‌های کشور در حیطه پراکنش آن قرار دارند. شرایط اقلیمی و آب و هوایی، زیستگاه ها، شرایط اجتماعی و اقتصادی و کلیه مواردی که در یک برنامه حفاظتی و مدیریتی لازم است مورد توجه قرار گیرند، در کلیه این استان‌ها بسیار متنوع بوده، حتی بعضا در استان‌های همجوار نیز تفاوت عمده ای دارند. به این ترتیب برای آنچه که پس از این پیش رو داریم در نظر گرفتن چند مورد اهمیت ویژه ای دارد:

1- بین نیازهای حفاظتی و مدیریتی یوزپلنگ و پلنگ تفاوت‌های عمده ای وجود دارد. یکی از عمده ترین تفاوت‌ها این است که تنوع زیستگاه ها و محدوده پراکنش یوز پلنگ نسبت به پلنگ به صورت قابل توجهی محدودتر بوده استان‌های کمی را پوشش می دهد، اما پراکنش پلنگ مناطق وسیع و متنوعی را در کل کشور شامل می شود. به این مناسبت در خصوص هر گونه فعالیت مدیریتی و یا حفاظتی گونه محور که مقیاس وسیعی را در بر بگیرد حضور نمایندگان کلیه استان‌‌های کشور برای ارایه دانش بومی و منطقه ای علاوه بر دانش تخصصی اامی است. در این راستا فعالیت‌های ارزشمندی طی سه سال اخیر توسط معاونت محیط طبیعی، دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست با حمایت دانشگاه محیط زیست کرج و اداره کل محیط زیست مازندران، شکل گرفت که در آن هر استانی نماینده ای درخصوص مسایل مربوط به گربه سانان معرفی کرد و کلیه ارزیابی‌ها و مطالعات مربوط به گربه سانان از جمله پلنگ با همکاری نماینده های استانی، حضور موسسات غیر دولتی و گروه متخصصین گربه سانان اتحادیه جهانی حفاظت شکل گرفت. پس از آن نیز، طی کارگاه های آموزشی-مهارتی منطقه ای پلنگ ایرانی که توسط موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی، مشارکت ادارات کل استان‌های خراسان شمالی، آذربایجان غربی، بوشهر و گلستان انجام شد رابطین گربه سانان و کارشناسان آموزش استان‌های کشور و افراد فعال و علاقمند محلی حضور یافتند و ضمن شرکت در موضوعات آموزشی، در بخش ارزیابی نقشه پراکنش زیستگاه های پتانسیل در هر منطقه و نیازسنجی‌های برنامه های اجتماع محور شرکت کردند.

2- پایش هدفمند وضعیت گونه: با ایجاد پورتال تخصصی پلنگ ایرانی توسط موسسه تخصصی پلنگ آسیایی مشترک با دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست از سال گذشته، امکان ثبت هر گونه اطلاعاتی در خصوص پلنگ ایرانی توسط عده کثیری از افراد از سراسر کشور ایجاد شد. این موضوع، امکان برنامه ریزی برای هزینه ها و نیروی تخصصی موجود و طراحی روش و در نظر گرفتن زمان لازم برای کسب اطلاعات بیشتر و مطالعات منطقه ای در خصوص مناطق و گزارش‌های ثبت شده را به ما می دهد. همچنین مواردی چون میزان مرگ و میر، پراکنش نقاط حضور، میزان خسارات و شکایت طبق روال گذشته به صورت دوره ای بررسی خواهد شد. مطالعات انجام شده و یا در حال انجام نیز در خصوص گونه ثبت می شود.

3- استفاده از نتایج تحقیقات پیشین: مطالعات انجام شده خصوصا توسط مراکز دانشگاهی زیر نظر اساتید دانشگاهی صورت گرفته است و برای انجام آنها زمان، نیروی متخصص و منابع مالی هزینه شده است. نادیده گرفتن این مطالعات به معنای از دست دادن زمان و منابع مالی و وم هزینه مجدد برای انجام برخی از این موارد است. تعداد قابل توجهی از این مطالعات در خصوص مطلوبیت زیستگاه و همچنین رژیم غذایی گونه هستند که این مطالعات می توانند در مدیریت‌های منطقه ای موثر واقع شوند.

4- همانطور که قبلا نیز عنوان شد، سال گذشته با همکاری رابطین گربه سانان و کارشناسان آموزش استان‌های کشور و همچنین افراد محلی، مجموعه ای از نیازهای آموزشی و فوریت‌های برنامه‌های اجتماع محور در استان‌های مختلف کشور مشخص شد که انجام این برنامه ها مستم صرف هزینه زیادی است و این موضوع در مرحله تامین بودجه است. همچنین فعالیت‌های تحقیقاتی مورد نیاز برای برخی مناطق شناسایی شده اند و لذا شایان ذکر است که در صورتی‌که دانشجویان رشته های مرتبط علاقمند به انجام تحقیقات میدانی در خصوص پلنگ ایرانی هستند، با تماس با موسسه تخصصی پلنگ آسیایی می توانند از این موضوعات مطلع شده و به مطالعات مورد نیاز در منطقه مورد نظر خود بپردازند.

لازم به ذکر است گزارش کلی از ارزیابی وضعیت گونه، موضوع تامین خسارات و فوریت‌های حفاظتی پلنگ، پیشنهادها و راهکارها بر اساس مطالعات پیشین و نتایج نیازسنجی‌های صورت گرفته با همکاری رابطین گربه سانان و کارشناسان آموزش کلیه استانهای کشور طی گزارشی برای ریاست محترم سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شده است.

در آخر آنکه، آنچه که لازم است امروز برای حفاظت پلنگ در جای جای گستره پراکنشش در کشور تجربه کنیم حفاظت مشارکتی» است. امروز لازم است همه این گونه را سرمایه‌ای ملی بدانند و تلاش‌ها برای مطالعه و تحقیقات، حفاظت و مدیریت؛ مشارکتی، هدفمند و با ثبات باشد.
* مدیر عامل موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی

کسی که داستان مرگ آخرین ببر مازندران را بازگو می کند پیرمرد 82 ساله بلند قامتی است که گذشت زمان نتوانته است پشت او را خمیده کند.چشمان سبزرنگی دارد. موهای صورتش یک دست سفید شده اند و با لهجه کردی کرمانجی صحبت می کند.

"شیرمحمد" از شکار آخرین ببر ایران می گوید: " آن موقع که ما ببر را شکار کردیم منطقه هنوز قرق نشده بود. آن روزها من جوان بودم. با شاهرخ خان به شکار رفته بودیم؛ در محل قرنکی جنگل که الان در محدوده پاک ملی گلستان است.شاهرخ خان ببر نر را تیر کرد.اول شهریور ماه بود. از طلوع آفتاب دو ساعت می گذشت که ببر را دیدیم.فصل گاومستی بود. برای شکار گاو رفته بودیم.( گاو همان مرال یا گوزن است). شاهرخان مثل امروز من پیر بود.اما من که راهنمای او بودم سن کمتری داشتم.فاصله ببر با ما حدود 50 متر بود. اول من او را دیدم.یک لحظه که سرم را برگرداندم دیدم که ببر به طرف آب می آید. شاهرخ خان را از وجود ببر آگاه کردم. او تیری شلیک کرد که به سر شانه ببر خورد. ببر که تا آن لحظه ما را ندیده بود، کنجکاوانه به اطرفش نگاه می کرد. به درخت ها می چسبید، نعره می زد. من اصرار کردم که تیر دوم را بزند که بیفتد ولی او گفت با همین یک تیر می افتد. یکبار هم خواست تیر دوم را بزند ولی چون سنی از او گذشته بود و چشم هایش خوب نمی دید، منصرف شد. ببر به کف دره سرازیر شد. شاهرخان اصرار کرد که به دنبال او برویم.به او گفتم نه ببر زخمی است، خطرش زیاد است. بالاخره تصمیم گرفتیم دنبالش کنیم.

در تعقیب ببر به محلی رسیدیم که خون زیادی در آنجا جمع شده بود. بیچاره  خیلی غلتیده بود. مجددا به تعقیب او پرداختیم. باز هم به جایی رسیدیم که خون زیادی دیده می شد. بالاخره به قسمت بکر و انبوهی که صخره ای بود رسیدیم. جای صعب العبوری بود. دیگر از تعقیب ببر زخمی منصرف شدیم ولی نعره های ببر زخمی همچنان به گوش می رسید."

قصه ببر ایران این گونه به پایان می رسد_ بی سرانجام، غرق در خون، تنها؛ ببری که نه به شیوه شکارچیان واقعی، بلکه ناجوانمرادنه شکار شد.حتی در مرام شکارچی ها هم رها کردن حیوان زخمی اخلاقی نیست؛ لکه ننگی است برای ایران.

شاهرخ خان؛ کاش آن لحظه که تیرت را به سمت آن تن قدرتمند زیبا و غرورانگیز رها کردی فکر می کردی به این که چندین سال بعد کسانی می مانند در حسرت یک بار دیدن ببر مازندران، در حسرت یک بار شنیدن نعره های مستانه بلندش در جنگل، در حسرت دیدن یک جای پا، در حسرت یک تصویر.

نام انگلیسی:  Semeskandeh nature reserve     نام فارسی :  پناهگاه حیات وحش سمسكنده

پناهگاه حیات وحش سمسكنده بین N3632  عرض شمالی و E5207 طول شرقی و در اطراف استان مازندران و شهرستان ساری واقع شده است. مساحت آن در حدود 990  هكتار می باشد.

پوشش گیاهی: بلوط , انجیلی و ممرز.

داران : گوزن زرد ایرانی و قرقاول .

این منطقه كه از سال 1352 تحت حفاظت بود در سال 1354 به عنوان پناهگاه حیات وحش تعیین شد.

این منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق ساری واقع شده و مسیر دسترسی آن از ساری تا سمسکنده بوده و در ادامه با یک جاده روستایی به داخل محوطه راه می‌یابد.

این منطقه به وسعت ۱۰۰۰ هکتار از گونه‌هاى جنگلى - جلگه‌اى تشکیل شده است.این مناطق به صورت دو منطقه جداگانه و با مساحت 1041 هكتار و 56 هكتار واقع در حومه شهرستان ساری و مدیریت یكپارچه به صورت اراضی جنگلی مناطق جلگه ای خزری با گونه های شاخص بلوط ، انجیلی ،‌آزاد ،‌توسكا می باشـــــــــد و به عنوان زیستگاه و محل تكثیر گوزن زرد پس از تكثیر و پرورش در پناهگاه به زیستگاه اصلی گونه در دز و كرخه و همچنین دیگر زیستگاهها چون جزیره اشك و میان كــتل فارس انتقال و رهاسازی شده اند. شغال ، گربه جنگلی ، سنجاب و سمور جنگلی و گراز از گونه های دار و عقاب جنگلی ، جــغد و كبوتر جنگلی نیز از پرندگان شاخص این مناطق می باشند.

 این پناهگاه از معدود جنگل های جلگه ای بازمانده از جنگل های خزری به شمار می آید .

 

تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تاکنون :  از سال 1352
 

موقعیت عمومی منطقه : جنوب شرقی شهرستان  ساری   و بصورت اراضی  جنگلی جلگه ای
 

وسعت منطقه : 1041  هکتار 
 

ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها )
بصورت اراضی  جنگلی جلگه ای ، دامنه های جنگلی کم ارتفاع 
 

جاذبه های اکوتوریستی : اراضی جنگلی جلگه ای  و نزدیک به شهر و روستا  و جاده اصلی ساری   - نکا
 

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی : جوامع محلی و ست گاههای روستائی و معیشت کشاورزی و باغداری  
 

تعت مهم منطقه : به عرصه  و تخریب اراضی منابع ملی  ، تغییر کاربری اراضی  ،
 

تجهیزات و امکانات : تجهیزات و امکانات حفاظتی مراکز محیط بانی و سر محیط بانی  و با 1 دستگاه خودرو و 3 موتور تریل
 

سایر ملاحظات :در حال حاضر با انتقال چند راس مرال بعنوان مرکز تکثیر مرال در حال فعالیت می باشد.

پناهگاه حیات وحش سمسکنده | پارک, پارک ملی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت شده

پارک ملی کیاسر

نقشه ماهواره ای:

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پارک ملی کیاسر با مساحت ۹,۲۶۵ هکتار در استان مازندران در مرز شمالی پناهگاه حیات وحش دودانگه و در جنوب شهر کیاسر واقع شده و در سال ۱۳۸۲ طی مصوبه شورای عالی محیط زیست بعنوان پارک ملی معرفی شده است. ا

ین منطقه کوهستانی در قسمت‌های میان بند و بالابند جنگل‌های خزری واقع شده‌است. بصورت جنگل‌های طبیعی بکر و اراضی مرتعی مشجر و صخره‌ای و رویشگاه گون‌های گیاهی منحصر بفرد چون بلوط اوری، سرخدار و… است.

گونه های شاخص جانوری:

گونه های شاخص جانوری پارک ملی کیاسر عبارتند از: پلنگ، خرس قهوه ای، مرال (تعداد قابل توجه مرال)، شوکا، کل وبز، گراز، گربه وحشی، تشی و…

رخدادهای منطقه:

- خرس قهوه ای نیمه جان با صورت پر از ساچمه در منطقه مشاهده شد و تلاش دامپزشکان برای نجات این خرس نتیجه ای در بر نداشت.

- شکار یک قلاده پلنگ ایرانی در تیرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی کیاسر: